Een Ugandees recogonised (herkent) iemand, schrijft op het blackuboard (schoolbord), gebruikt de juiste techunic, vliegt in een olopleane, noemt Job Jobo, Vivian Viviani, en zo kan ik nog wel even doorgaan. Hier en daar wordt een klinker toegevoegd en dat heeft te maken met hoe woorden uitgespraken in de lokale taal. Verder kent het Luganda de r niet en wordt deze vaak verward met de l.

Als je een Ugandees vraagt: ‘You didn’t like it?’ en hij antwoord ‘yes’ bedoelt hij dat hij het inderdaad niet leuk vond. Wij zouden antwoorden met ‘nee’. Als een kind met ‘yes’ antwoord als je vraagt of hij dat niet meer wil doen, bedoelt hij dus dat hij het niet meer zal doen. Snap je? Soms best verwarrend.

De taal van de tijd is en blijft, laten we zeggen, verwarrend. Dat iemand te laat komt kan komen doordat sommige getallen lijken op andere getallen in het Luganda. Maar meestal bedoelen ze gewoon ‘Afrika of Ugandese tijd’ en dat betekent dat ze later komen dan ze zeggen. Een voorbeeld: Vrijdag ging ik naar Shimooni teacher college. Ik zou meerijden met Joan de tutar van het coördinatie centrum voor scholen in Seeta en had afgesproken dat ik daar om 8 uur zou zijn, want om 9 uur zou ik mijn verhaal doen. Om kwart over 7 belde ze dat iemand me op zou komen halen bij Noah’s Ark. Hij kwam om kwart voor negen. Ik vroeg hoe ver het was naar Shimooni. 35 kilometer en een paar minuten na 9 zouden we er zijn. Dat dat niet ging lukken was wel duidelijk, het zou al knap zijn als we dan in Seeta waren. Als je vraagt waarom ze later komen dan gezegd is het antwoord: ‘Afrika tijd, hè? De anderen komen ook te laat, dus als wij op tijd komen zijn we te vroeg.’ Logisch hè? Uiteindelijk waren we er tegen tienen. Er zaten al wat mensen, maar de meesten druppelden nog binnen. Op de tafel lag een rooster voor de dag: tussen 8 en half negen werd iedereen verwacht en om half 9 was ik aan de beurt ……. Om ongeveer half 11 werd de bijeenkomst geopend en werd er gevraagd om ter wille van de tijd een beetje op te schieten….. Nadat iedereen thee had gehaald kon ik om 11 uur beginnen …….. Nou ben ik er inmiddels wel aardig aan gewend dat men hier anders met tijd omgaat en ga ik gewoon aan het werk en zie wel wanneer ze komen, maar in dit geval had ik ’s middags een afspraak om de Secondary school van New Horizon en daar wilde ik wel graag op tijd komen. Na een overigens geslaagde bijeenkomst met o.a. andere tutors, bracht de chauffeur me terug en was ik op tijd voor de volgende afspraak, ondanks het feit dat hij onderweg stopte voor 2 minuten, en kwam vragen of het erg was als het nog 5 minuten duurde, en 2 + 5 hier ongeveer 30 is. ’s Middags begon de bijeenkomst overigens wel op tijd!

Vorige week zat ik achterop een boda, toen deze begon te pruttelen en er mee stopte. Die taal begrijp ik inmiddels. De benzine was (bijna) op en dan doe je het volgende: je legt de boda op z’n kant zodat het laatste restje in de tank gebruikt kan worden. Ik zei dat ik het laatste stukje wel zou lopen, dan kon de boda chauffeur terug rijden naar een pomp. Hij vroeg of ik eerst nog even een Nederlands berichtje wilde vertalen. Het bericht was ‘hoe veilig is jouw huis?’, verstuurd door een Nederlandse vriend die in de beveiliging werkt, naar aanleiding van een inbraak. Kennelijk was deze man vergeten dat ze in Uganda geen Nederlands spreken. En misschien had hij beter kunnen vragen ‘hoe vol is jouw tank?’.

Ineke is voor veel mensen een wat vreemde naam en vaak moet ik hem herhalen. Veel mensen noemen me Inek. Toen ik in Kenia was moesten ze lachen toen ik mijn naam noemde. In één van de lokale talen daar betekent Ineke geit en in een andere taal testikel. Toch vindt niet iedereen het moeilijk, omdat het, in weer een andere taal, erg lijkt weer op chineke en dat betekent ‘o, mijn god’. Zelf ben ik blij dat de mensen hier naast een Ugandese naam ook een Engelse naam hebben, want de Ugandese kan ik maar moeilijk onthouden.

Maandag riepen de kleuters opgewonden dat ze ‘a patrick’ in de bomen rondom de school hadden gezien. ‘Vast een Ugandees woord voor aap of zo’, dacht ik keek of ik ook wat zag. Een Ugandees zag het aan en vroeg waar ik naar keek, wat een ‘patrick’ was. Geen enkele volwassene bleek het woord te kennen. De kinderen wisten het gelukkig wel: ‘He moves like a gorilla, has big eyes, a knife at his leg and he is wearing no clothes.’ (Hij beweegt als een gorilla, heeft grote ogen, een mes aan zijn been en hij draagt geen kleren). Duidelijk toch?

Taal: het blijft boeiend!

Groeten van Ineke