Als ik in Engeland kom vragen ze zich vast af waar ik Engels heb geleerd. InUganda spreek je namelijk Engels op z’n Ugandees. Een aantal opvallende dingen:

De woorden worden meestal uitgesproken zoals je ze schrijft en dat is op zich best handig. In Uganda zeg je bijv. tegen een cat on the mat met een voor ons echte a, terwijl het bij een Engelsman een beetje tussen een e en een a inzit.

Vaak worden de dingen kort en krachtig gezegd, bijv. ‘You, come’ (Jij, kom). Zo kan het zijn dat een kind je de vraag ‘What are you making?’ niet begrijpt, maar wel ‘You make what?’

Een beetje overdrijven is heel gewoon, vooral als het over ziekte en zeer gaat: ‘She is very sick’ (ze is erg ziek) als het om een koutje gaat. ‘He has a lot of wounds (hij heeft heel veel wonden) terwijl ik er echt maar zag. En hoest je of ben je of ben je verkouden, alles is flu (griep).Toen ik in Soroti was had ik een serie van 8 muggenbulten op mijn rug. Toen Jane de volgende dag, zoals gewoonlijk, vroeg ‘How are you’, zei ik ‘Fine’. Waarop Rebecca zei ‘She is sick’. Ziek? Ik ben toch niet ziek als ik een paar muggenbulten heb? Toen we in Mbale kwamen vonden ze toch echt dat ik er ‘medicijnen’ voor moest hebben. Bij de drogist gingen ze op zoek en vonden een creme. Dat heb ik maar gekocht. Het was maar 80 cent, dus dat viel mee. En het was natuurlijk wel erg lief dat ze goed voor me zorgden.

Toen ik na ons boda ongeluk op school kwam zei een teacher: ‘You wanted to die, without telling us?’ (Je wilde dood gaan, zonder het ons te vertellen?). Toen in de kliniek een wond werd schoongemaakt kwam er een aunti binnen en vroeg: ‘Are you dying? (Ga je dood?). Nou, nee. Ze liep zelf met haar onderbeen in het verband en ik vroeg hetzelfde aan haar, waarop zij ook lachtend ‘nee’ zei. Het is maar hoe je het zegt. Gelukkig zeggen ze dan ook wel weer dat het wel goed komt, dat je het wel overleeft. Aan de andere kant zijn ze hard. Een cannula voor een infuus in je hand is niet altijd een reden om thuis te blijven; een zwangere vrouw werkt door tot vlak voor de bevalling en werken terwijl je malaria hebt is geen uitzondering.

De woordenschat is vaak beperkt. Alles wat klein is en pootjes heeft is een cockcroach (kakkerlak). Nou is mijn woordenschat in het Engels ook niet altijd super, maar als ik een woord een weet en het aan de leerkrachten vraag, weten zij het meestal ook niet.

Wat ze wel heel uitgebreid verwoorden is een inleiding voor bijv. een workshop. Ook het bedankje gaat met veel mooie woorden. Ze zijn dan niet zuinig met complimenten.

Een ander taalprobleem is de vraag of je de kinderen op school in het Engels of in de locale taal les moet geven. Ik sprak een specialist op het gebied van Early Child Development (ontwikkeling bij jonge kinderen van 0-8 jaar) die bezig is met het vernieuwen van de werkplannen voor deze leeftijd. Zij stond achter de mening dat je in P4 begint met Engels. T/m P3 leer je de kinderen alleen de locale taal en dan ga je over op Engels. Alle leerkrachten, met name op de prive scholen, die ik er naar vraag zijn het daar niet mee eens. Een van onze leerkrachten zei: ‘She is old, she has to be renewed by herself’ (ze is oud en moet zelf vernieuwd worden. Ik ben het er ook niet mee eens. Het gevolg is namelijk dat de kinderen slechts heel beperkt Engels spreken, maar wel in P7 examen moeten doen in het Engels. Er worden in Uganda zo’n 46 verschillende talen gesproken Bovendien is Engels de officiele taal en wordt alles in het openbaar in het Engels geschreven, van borden langs de kant van de weg tot formulieren. Kortom je komt niet zover met alleen de locale taal. Voor jonge kinderen is het, meestal, niet moeilijk om 2 talen te leren, dus ik denk dat je ze dan het best 2 talen kunt leren. Het is jammer om daarmee pas te beginnen als ze een jaar of 10 zijn, vooral als je daarna verwacht dat ze examens in het Engels doen. Als je kiest om in 1 taal te leren lezen en schrijven zou ik kiezen voor Engels en de meeste mensen in de praktijk vinden dat ook.

Tot slot een ‘leuk gesprek’: Gister was ik met Reny in Kampala en we staken over bij het bewuste grasperkje waar ik vorige week over schreef. Uiteraard gingen we nu netjes over de tegels. We bedachten dat een foto van het gras wel leuk zou zijn. Zo gezegd, zo gedaan. En toen ..... jawel, kwam er een politieagent naar ons toe: ‘Waarom maken jullie een foto?’ Dat mocht niet. Dat hadden we eerst moeten vragen! Ze dachten dat we een foto namen van winkelcentrum en vorige week was er een bommelding geweest..... Misschien maakten we wel een foto om de situatie vast te leggen.... Een tweede agent en een undercover ? (man in gewone kleding die kennelijk wel wat te zeggen had) kwamen erbij. We lieten de foto van het gras zien en we mochten hem houden! Nou is het natuurlijk wel een beetje vreemd als je een foto van een strookje gras maakt, maar ook daar wisten we weer een leuk verhaal van te maken. Uiteindelijk hadden we weer een leuk geprek met de plaatselijke politie, kregen we een hand, en kwamen we weer slap van het lachen in het winkelcentrum aan. De humor ligt op straat!

Groeten van Ineke